طبقات ارث
طَبَقاتِ ارث اولویت‌بندی نزدیکان نَسَبی و سَبَبی متوفّی را در ارث بردن، نشان می‌دهد. این نزدیکان در سه طبقه دسته‌بندی می‌شوند.
ارث طبقاتی
خویشاوندان سببی و نسبی طبق شرائطی که در فقه آمده از یکدیگر ارث می‌برند. خویشاوندان نسبی که برپایه زاد و ولد شکل می‌گیرند نسبت به میت در سه طبقه به ترتیب اولویت در ارث، دسته‌بندی می‌شوند. تا زمانی که یک وارث از طبقه پیشین وجود داشته باشد نوبت به ارث طبقه بعدی نمی‌رسد. سهم افراد موجود در هر طبقه نیز در فقه، مشخص شده است.
طبقه اول
پدر و مادر و فرزندان میت، در طبقه اول ارث قرار دارند.
پدر و مادر و اولاد، درجه اول، اولادِ اولاد (نوه)، درجه دوم و اولادِ اولادِ اولاد (نبیره) درجه سوم از طبقه اول هستند.
ارث طبقه اول را در چند مسئله می‌توان دسته‌بندی کرد:
- پدر و مادر و یا یکی از آن‌ها بدون اولاد میت
- اولاد بدون پدر و مادر
- پدر و مادر با اولاد میت
- اولادِ اولاد
همچنین زوج یا زوجه نیز با پدر و مادر یا اولاد در ارث شریک هستند.
طبقه دوم
پدربزرگ و مادربزرگ و خواهر و برادر و خواهرزادگان و برادرزادگان میت، در طبقه دوم ارث قرار دارند.
پدرِپدر، پدرِمادر، مادرِمادر، مادرِپدر و برادر و خواهر میت، درجه اول؛ پدرِجد، مادرِجد، پدرِجده، مادرِجده، خواهرزادگان و برادرزادگان میت، درجه دوم طبقه دوم ارث هستند. وارثان طبقه دوم را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد:
- اجدات و جدات فقط (بدون اخوه)
- برادرها و خواهرها فقط (بدون اجداد)
- اجداد و اخوه
طبقه سوم
عموها، عمه‌ها، دایی‌ها و خاله‌ها و فرزندان آنان در طبقه سوم ارث قرار دارند.
عموها، عمه‌ها، دایی‌ها و خاله‌ها، درجه اول؛ اولاد آنان، درجه دوم طبقه سوم ارث هستند.
در طبقه سوم، سهم وارثان در چند مسئله قابل بررسی است:
- وارثان، فقط عموها و عمه‌ها باشند و همه از یک جهت مثلا همه پدر و مادری یا همه پدری یا مادری
- وارثان، فقط عموها و عمه‌ها باشند اما از جهت‌های مختلف
- وارثان، فقط دایی‌ها و خاله‌ها باشند
- وارثان، فقط عموها و دایی‌ها باشند
- زوج یا زوجه میت با وارثان طبقه سوم
- عمو و عمه و دایی و خاله پدر یا مادر (در جایی که عمو و عمه و دایی و خاله خود میت نباشند و فرزندی هم نداشته باشند)
- اولاد عمو و عمه و اولاد دایی و خاله
حاجب ارث
طبقات و درجات ارث هرکدام که به میت نزدیک‌تر باشند حاجب ارث طبقه و درجه بعدی هستند. گاهی برای همه ارث و گاهی برای بخشی از آن، حاجب وجود دارد. مثلا زوجه در صورتی که میت اولاد داشته باشد یک‌هشتم ارث می‌برد و اگر نداشته باشد، یک‌چهارم.
پانویس
- ↑ طوسی، جواهر الفرایض، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۱۷؛ مسعودی، شرح کتاب ارث، ۱۳۷۸ش، ص۸.
- ↑ طوسی، جواهر الفرایض، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۱۹ و ماده ۸۶۳
- ↑ مسعودی، شرح کتاب ارث، ۱۳۷۸ش، ص۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج ۳۹، ص ۸-۹؛ قانون مدنی، ماده ۱۰۳۲
- ↑ مسعودی، شرح کتاب ارث، ۱۳۷۸ش، ص۳۸.
- ↑ مسعودی، شرح کتاب ارث، ۱۳۷۸ش، ص۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج ۳۹، ص ۸-۹؛ قانون مدنی، ماده ۱۰۳۲
- ↑ مسعودی، شرح کتاب ارث، ۱۳۷۸ش، ص۴۶.
- ↑ مسعودی، شرح کتاب ارث، ۱۳۷۸ش، ص۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج ۳۹، ص ۸-۹؛ قانون مدنی، ماده ۱۰۳۲
- ↑ مسعودی، شرح کتاب ارث، ۱۳۷۸ش، ص۵۹.
منابع
- نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، جواهر الفرایض، موسسه دایره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، ۱۴۲۶ق.
- مسعودی، سید اسدالله، شرح کتاب ارث، انتشارات در راه حق، ۱۳۷۸ش.
- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، تحقیق محمد قوچانی، دار احیاء التراث العربی، بیروت
- قانون مدنی، تدوین جهانگیر مسئولیت مدنی، چاپ ۸۱، نشر دیدار، تهران ۱۳۹۱